can tàng chứa trong chi: chìa khóa để giải mã

Thời khí ở trên cao nguyên chất, trong sạch , ta gọi là Can (heavenly Qi). Khí ở trái đất (earthly Qi) thì tinh vi phức tạp, ta gọi là Chi. Khí trời hòa với khí đất càng xuống thấp càng nhanh nên phân biệt ra đến tận phút, tận giây được. Địa chi vì thế chứa tạp khí trong nó vì chúng xoay chuyển trong cùng một chu kỳ. Ta thấy trong cùng một tháng không phải ngày nào cũng giống nhau, trong cùng một ngày có sáng có tối, sự chuyển đổi sang khí chủ khác cũng không phải là tùy tiện mà theo một quá trình xoay vần nhất định, vì thế có can tàng làm chủ ít nhất là 3 ngày và nhiều nhất 18 ngày như những ngày chuyển sang mùa khác.

Tại sao chỉ có tối đa 3 can tàng trong chi được viết ra? Vì dự đoán tứ trụ trong việc mưu tìm nhân nguyên tốt là tìm những yếu tố tốt nhất và hiểu được các tương tác của chúng với nhau hầu giải mã được những dự đoán có lợi nhất. Vì thế mà phải hiểu rằng đối cực của các yếu tố tốt đẹp không có này đã nằm sẵn trong tứ trụ, không đâu xa lạ, chính là khi các vận hay hạn đến gọi là xấu hay trung hòa. Gọi là giải mã chính là điều này.

Can tàng chứa trong Chi vì thế có thể không mang thuộc tính âm dương như Chi, thí dụ như Ngọ là dương hỏa, bản khí của nó là Đinh âm hỏa. Trong khi Dần là dương Mộc, bản khí của nó là Giáp dương mộc. Bản khí là nơi mà Can đó cùng Chi thịnh vượng nhất. Nhưng nếu so với tiết khí của mùa sinh, bản khí có thể bị bệnh hay suy nhược. Lý do này giải thích vì sao phải lấy các Can trong trụ so với Chi tháng.

Làm sao có thể nhớ các can tàng trong Chi? Mỗi người có một cách riêng, nhưng để liên hệ giữa các nhóm với nhau và đặc điểm của chúng, dễ thuộc nhất là chia 12 địa chi thành 3 nhóm:

1. Tứ Sinh (the four growths)

• Dần, giáp, bính, mậu
• Thân, canh, nhâm, mậu
• Tỵ, bính, mậu, canh
• Hợi, nhâm, giáp

2. Tứ Bại (the four cardinals)

• Tý, quí
• Ngọ, đinh, kỷ
• Mão, ất
• Dậu, tân

3. Tứ Mộ (the four graveyards)

• Thìn, mậu, ất, quí
• Tuất, mậu, tân, đinh
• Sửu, kỷ, quí, tân
• Mùi, kỷ, đinh, ất

Nhận xét Tứ Sinh tòan can tàng là dương, Tứ Bại tòan can tàng âm, Tứ Mộ có can tàng thuần âm, trừ Thìn Tuất bản khí là dương thổ. Tứ Mộ còn gọi là "kho" vì thời này tàng chứa thừa khí trước khi chuyển sang mùa khác.